Meetinstrumenten
Somatoforme stoornissen worden gekenmerkt door een presentatie van lichamelijke klachten, waarvoor geen of onvoldoende somatische verklaring wordt gevonden. Het medisch oordeel is steeds een centraal onderdeel van de diagnose. Meetinstrumenten hebben een bescheiden rol bij de diagnostiek en behandeling van de stoornissen. De besproken meetinstrumenten kunnen gebruikt worden om de intensiteit en het beloop van de stoornissen te meten.Lichamelijke Klachten Vragenlijst (LKV)
De Lichamelijke Klachten Vragenlijst is een checklist van 51 lichamelijke klachten [1, 2, 3]. De eerste versie van de lijst werd in 1988 opgesteld door A.M. van Hemert. De historie van de vragenlijst kunt u hier nalezen. Met de laatste versie zijn voor Nederland normgegevens verzameld voor de algemene bevolking en voor de huisartspopulatie die zijn opgenomen in een factsheet. De vragenlijst kan vrij worden gebruikt mits het auteursrecht wordt gerespecteerd. Op de lijst moet vermeld worden dat het gaat om de "Lichamelijke Klachten Vragenlijst" en er moet een bronvermelding worden opgenomen (A.M. van Hemert. Lichamelijke Klachten Vragenlijst. Leids Universitair Medisch Centrum, 2003). De vragenlijst kunt u hier inzien.
<begin>
Illness Attitude Scale (IAS)
De Illness Attitude Scale is in 1986 door R. Kellner gepubliceerd [4]. In de oorspronkelijke lijst werden 9 subschalen onderscheiden. Bij later valideringsonderzoek werden consistent twee subschalen teruggevonden: ziekteangst en ziektegedrag [5, 6]. De lijst is door A.E.M. Speckens en A.M. van Hemert voor Nederland vertaald en gevalideerd [5, 7]. Voor Nederland zijn normgegevens verzameld voor de algemene bevolking en voor de huisartspopulatie. Het originele auteursrecht berust bij R. Kellner. De Nederlandse versie van de vragenlijst kunt u hier inzien.
<begin>
Whitely Index (WI)
De Whitely Index is in 1967 door I. Pilowsky gepubliceerd [8]. De Whitely Index is een maat voor ziekteangst. De lijst is door A.E.M. Speckens en A.M. van Hemert voor Nederland vertaald en gevalideerd [5, 7]. Het originele auteursrecht berust bij I. Pilowsky en de British Journal of Psychiatry. De Nederlandse versie van de vragenlijst kunt u hier inzien.
<begin>
Hospital Anxiety and Depression Scale (HADS)
De Hospital Anxiety and Depression Scale is in 1983 door A.S. Zigmond en R.P. Snaith gepubliceerd [9]. De lijst meet kernklachten van angst en depressie zonder daarbij lichamelijke klachten te betrekken. Lichamelijke klachten die soms worden aangeduid als de somatische equivalenten van angst en depressie zijn in de lijst niet opgenomen. De lijst is in Nederland in verschillende populaties gevalideerd [10]. Tegelijk met de publicatie van de lijst in de Acta Psychiatrica Scandinavica is door de auteurs en het tijdschrift een Nedrlandstalige versie uitgebracht. De vragenlijst kan vrij worden gebruikt mits het auteursrecht wordt gerespecteerd. Op de lijst moet vermeld worden dat het gaat om de "HAD-Scale" en er moet een bronvermelding worden opgenomen (Acta Psychiatrica Scandinavica 1983; 67: 361-70). De Nederlandse versie van de vragenlijst kunt u hier inzien. Een versie met scoringsinstructie staat hier.
<begin>
RAND-36
Lichamelijke klachten komen veel voor. Er kan pas sprake zijn van een stoornis als de intensiteit van de klachten groot is en/of als er uitgesproken functionele beperkingen zijn. De RAND-36 is vrijwel identiek aan de SF-36®, die internationaal hoort tot de meest gebruikte instrumenten voor het meten van functionele beperkingen [11]. Afgezien van beperkte verschillen in het scoring algoritme is de RAND-36 identiek aan de SF-36®. De RAND-36 is door K.I. van der Zee voor Nederland vertaald en gevalideerd [12]. De Nederlandstalige RAND-36 is met bronvermelding vrij te gebruiken. De handleiding en de tekst van de RAND-36 kunt u hier inzien. De SF-36® wordt commercieel geexploiteerd;de website vindt u hier.
<begin>
Referenties
1. Van Hemert AM, De Waal MWM, van Rood YR. Meetinstrumenten bij somatoforme stoornissen. Tijdschrift voor Psychiatrie 2004; 46: 693-6.
2. De Waal MWM, Arnold IA, Spinhoven Ph, Eekhof JAH, Van Hemert AM. The reporting of specific physical symptoms for mental distress in general practice. J Psychosom Res 2005; 59: 89-95.
3. De Waal MWM, Arnold IA, Spinhoven Ph, Eekhof JAH, Assendelft WJJ, Van Hemert AM. The role of comorbidity in the detection of psychiatric disorders with checklists for mental and physical symptoms in primary care. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology 2009; 44: 78-85.
4. Kellner R. Somatization and Hypochondriasis. New York: Praeger Publishers, 1986: 322-4.
5. Speckens AEM, Spinhoven Ph, Sloekers PPA, Bolk JH, and Van Hemert AM. A validation study of the whitely index, the illness attitude scales, and the somatosensory amplifcation scale in general medical and general practice patients. J Psychosom Res 1996; 40: 95-104.
6.Dammen T, Friis S, Ekeberg O. The Illness Attitude Scales in chest pain patients: a study of psychometric properties. J Psychosom Res 1999; 46: 335-48.
7. Speckens AEM, Van Hemert AM, Spinhoven Ph, and Bolk JH. The diagnostic and prognostic significance of the Whitely Index, the Illness Attitude Scales and the Somatosensory Amplifcation Scale. Psychol Med 1996; 26: 1085-1090.
8.Pilowsky I. Dimensions of hypochondriasis. Br J Psychiatry 1967; 113: 89-93.
9.Zigmond AS, Snaith RP. The hospital anxiety and depression scale. Acta Psychiatr Scand 1983; 67: 361-370.
10.Spinhoven Ph, Ormel J, Sloekers PPA, Kempen GIJM, Speckens AEM, van Hemert AM. A validation study of the hospital anxiety and depression scale (HADS) in different groups of Dutch subjects. Psychol Med 1997; 27: 363-370.
11.Ware JE, Sherbourne CD. The RAND-36 short-form health status survey: I. Conceptual framework and item selection. Medical Care 1992; 30: 473-481.
12.Van der Zee KI, Sanderman R. Het meten van de algemene gezondheidstoestand met de RAND-36. Een handleiding. Groningen: noordelijk centrum voor gezondheidsvraagstukken, 1993.
<begin>