PsychiatrieWeb.nl

Somatoforme stoornissen

• Somatisatie
• Onderzoek
  • SOUL
  • Meten
  • Subsidies
  • Proefschrift
• Zorgprogramma
• Publicaties
• Links

SOUL

Somatisatie Onderzoek Universiteit Leiden 1999 - 2006

Epidemiologie en behandeling van somatoforme stoornissen in relatie tot angst en depressie in de huisartspraktijk. Projectsubsidie ZonMW programma chronisch zieken 940-38-013. Het onderzoek is afgerond met een dubbelpromotie.

Samenvatting

Doel van het onderzoek was om de identificatie en de behandeling van somatisatie in de huisartspraktijk te verbeteren. In de dagelijkse praktijk wordt het woord somatisatie gebruikt als een parapluterm voor de groep patiënten met lichamelijke klachten waarvoor geen eenduidige medische verklaring wordt gevonden. In de huisartspraktijk komt dit probleem voor bij ongeveer 30% van de patiënten. In poliklinische populaties is de frequentie hoger. Soms zijn de klachten licht en voorbijgaand, maar soms ook invaliderend en hardnekkig. Vaak gaan de lichamelijke klachten gepaard met klachten van angst of depressie.

Het onderzoek bestond uit twee gedeelten. In een epidemiologisch gedeelte richtte het onderzoek zich op een beschrijving van de aard en frequentie van de klachten, de samenhang met psychische (angst, depressie) en lichamelijke ziekten, de invloed op het gebruik van medische voorzieningen en op de indicatiestelling voor behandeling. In een behandelgedeelte werden patiënten door de eigen huisarts behandeld voor de klachten volgens een cognitief-gedragstherapeutisch model. De resultaten van de behandeling werden vergeleken met een controlegroep.

De prevalentie van somatoforme stoornissen (DSM-IV) was 16,1%: één op de zes patiënten die de huisarts bezoekt had tenminste zes maanden last van onverklaarde lichamelijke klachten met aanzienlijke beperkingen. De overlap met angst en depressie was substantieel en vergrootte de ernst van de ziektelast. Deze bevindingen onderstrepen het belang van een brede diagnostiek in de huisartspraktijk die zowel angst en depressie als somatoforme stoornissen omvat. Het aantal symptomen, zowel lichamelijk als psychisch, kan een nuttig instrument zijn bij het identificeren van de ernstigste patiënten.

Het gegeven dat bijna driekwart van alle patiënten met een somatoforme stoornis langdurig klachten houdt impliceert een grote behoefte aan behandeling. In een gecontroleerde behandelstudie konden we echter niet aantonen dat een cognitief-gedragsmatige interventie volgens het gevolgenmodel door getrainde huisartsen effectiever was dan gebruikelijke zorg. Aangezien de behandelde patiënten vaak ernstige klachten hadden stellen de auteurs voor om een stapsgewijze behandelmethode te ontwikkelen zodat zowel kortdurende als chronische klachten goed aangepakt kunnen worden.

Onderzoekers

Mw. dr. Ingrid A. Arnold, huisarts
Mw. dr. Margot W.M. de Waal, gezondheidswetenschapper
Afdeling Public Health en Eerstelijnsgeneeskunde
Leids Universitair Medisch Centrum
Postbus 9600
2300 RC Leiden

I.A.Arnold@lumc.nl
M.W.M.de_Waal@lumc.nl

Promotores
Prof. dr. W.J.J. Assendelft, huisarts
Prof. dr. Ph. Spinhoven, psycholoog

Co-promotores
Dr. Albert M. van Hemert, psychiater
Dr. Just A.H. Eekhof, huisarts

Publicaties

In voorbereiding

• De Waal MWM, Arnold IA, Eekhof JAH, Assendelft WJJ, Van Hemert AM. Detection of psychiatric disorders in primary care with checklists for mental symptoms (submitted).
• De Waal MWM, Arnold IA, Eekhof JAH, Assendelft WJJ, Van Hemert AM. Medical consumption in general practice by patients with psychiatric disorders: somatoform disorders versus depressive and anxiety disorders.

Proefschrift

• Arnold IA, De Waal MWM. Somatoform disorders in general practice. Leiden: Thesis, 2006.

Engelstalig

• De Waal MWM, Arnold IA, Eekhof JAH, Assendelft WJJ, Van Hemert AM. Follow-up study on health care use of patients with somatoform, anxiety and depressive disorders in primary care (BMC Family Practice, in press).
• Arnold IA, De Waal MWM, Eekhof JAH, Assendelft WJJ, Spinhoven Ph, Van Hemert AM. Medically unexplained physical symptoms; a controlled study on the effectiveness of cognitive-behavioural treatment by the general practitionar (Psychosomatics, in press).
• Arnold IA, De Waal MWM, Eekhof JAH, Van Hemert AM. Somatoform disorders in primary care: course and the need for cognitive behavioral treatment. Psychosomatics 2006; 47: 498-503.
• De Waal MWM, Arnold IA, Spinhoven Ph, Eekhof JAH, Van Hemert AM. The reporting of specific physical symptoms for mental distress in general practice. J Psychosom Res 2005; 59: 89-95.
• Arnold IA, Speckens AEM, van Hemert AM. Medically unexplained physical symptoms: the feasibility of group cognitive-behavioural therapy in primary care. J Psychsom Res 2004; 57: 517-520.
• De Waal MWM, Arnold IA, Eekhof JAH, Van Hemert AM. Somatoform disorders in general practice: prevalence, functional limitations and co-morbidity with anxiety and depression according to DSM IV. Br J Psychiatry 2004; 186: 470-476.

Nederlandstalig

• Arnold IA, De Waal MWM, Eekhof JAH, Spinhoven Ph, Assendelft WJJ, Van Hemert AM. Onverklaarde lichamelijke klachten en de samenhang met depressie en angst. Huisarts en Wetenschap 2007; 50: 686-689.
• De Waal MWM, Arnold IA, Eekhof JAH, Van Hemert AM. Somatoforme stoornissen in de huisartspraktijk: prevalentie, functionele beperkingen en co-morbiditeit met angst en depressie (dubbelpublicatie). Ned Tijdschr Geneeskd 2006; 150: 671-6.
  zie ook: artikelen bl. 657-9 en 686-92
• Van Hemert AM, de Waal MWM, van Rood YR. Meetinstrumenten bij somatoforme stoornissen.
  Tijdschrift voor Psychiatrie 2004; 46: 693-696.
• Arnold IA. Behandeling van de somatiserende patiënt. Modern Medicine 2003;27: 284-286.
• Arnold IA, Kennedy C. Onverklaarde jeuk. Modern Medicine 2003;27: 43-46.
• Arnold IA, Hornsveld HK. Doorbreek de vicieuze cirkel. Gerichte therapie kan de patiënt activeren. Medisch Contact 2002; 57: 185-188.
• Arnold IA, Hornsveld HK. De behandeling van onverklaarde lichamelijke klachten: cognitieve gedragstherapie door de huisarts. Bijblijven 2001; 17: 42-50.
• Arnold IA, Bolk JH. Dokter, ik heb weer zo'n hoofdpijn. Duidelijk beleid beperkt de gevolgen van onbegrepen lichamelijke klachten. Medisch Contact 2000; 55: 1550-1553

Bijdragen aan boeken

• Arnold IA. De evidence voor de behandeling van functionele syndromen. In: Arnold IA, Chel VGM, de Meijer PHEM (red). Algemene interne geneeskunde voor de (verpleeg) huisarts. Leiden: Boerhaave Commissie voor Postacademisch Onderwijs in de Geneeskunde, Leids Universitair Medisch Centrum 2007.
• Arnold IA. Onverklaarde lichamelijke klachten: de contouren van een richtlijn. In: Keeman JN, Zitman FG, de Leeuw PW , Mazel JA . Het medisch jaar 2006; Bohn Stafleu van Loghum. Houten 2006.
• Arnold IA, van Londen L. Technieken bij ongerustheid. In: Arnold IA, Cox MF, van Exter FMM, van Londen L (red). Geestelijke gezondheidszorg in de eerstelijn: de rol van de huisarts.Leiden: Boerhaave Commissie voor Postacademisch Onderwijs in de Geneeskunde, Leids Universitair Medisch Centrum 2006.
• Arnold IA, Breedveld F, Groeneveld Y. Reumatologie voor de huisarts (red). Leiden: Boerhaave Commissie voor Postacademisch Onderwijs in de Geneeskunde, Leids Universitair Medisch Centrum 2004.
• Arnold IA. Cognitieve therapie door de huisarts effectief bij chronische lichamelijke klachten. In: Bolk JH, Exter FMM van, Groeneveld Y, Knuistingh Neven A (red). Vorderingen en praktijk. Leiden: Boerhaave Commissie voor Postacademisch Onderwijs in de Geneeskunde, Leids Universitair Medisch Centrum 2003.
• Arnold IA, Kennedy C. Onverklaarde jeuk. In: Birnie J, Bolk JH, Meijer PHEM de, Springer MP, Vliet Vlieland CW, Went PBM (red). Diagnostische strategieën. Leiden: Boerhaave Commissie voor Postacademisch Onderwijs in de Geneeskunde, Leids Universitair Medisch Centrum 2002.
• Arnold IA. Cognitieve gedragstherapie vanuit de praktijk; behandeling van de somatiserende patiënt. In: Crul-Kelderhuis JEC, Hoornweg J, Vliet Vlieland CW, Zitman FG (red). Geestelijke gezondheidszorg. Leiden: Boerhaave Commissie voor Postacademisch Onderwijs in de Geneeskunde, Leids Universitair Medisch Centrum 2002.
• Arnold IA, Beunderman R, Exter FMM van, Hornsveld HK, Kaptein AA, Smets EMA (red). Toepassen van psychologie in de geneeskunde; behavioural medicine. Leiden: Boerhaave Commissie voor Postacademisch Onderwijs in de Geneeskunde, Leids Universitair Medisch Centrum 2001.
• Arnold IA, Hornsveld HK. Cognitieve gedragstherapie door de huisarts bij lichamelijke klachten. In: Arnold IA, Beunderman R, Exter FMM van, Hornsveld HK, Kaptein AA, Smets EMA (red). Toepassen van psychologie in de geneeskunde; behavioural medicine. Leiden: Boerhaave Commissie voor Postacademisch Onderwijs in de Geneeskunde, Leids Universitair Medisch Centrum 2001.
• Arnold I, Bolk JH. Onbegrepen lichamelijke klachten. In: Bolk JH, Meijer PHEM de, Springer MP, Stolk J (cursuscie). Diagnostische strategieën. Leiden: Boerhaave Commissie voor Postacademisch Onderwijs in de Geneeskunde, Universiteit Leiden 2000.

Abstracts van presentaties

• Arnold IA, de Waal MWM, Eekhof JAH, Assendelft WJJ, Spinhoven P, van Hemert AM. Medically unexplained physical symptoms and the effectiveness of cognitive behavioural treatment by the GP. J Psychosom Res 2006:61;388.
• De Waal MWM, Blok MM, Arnold IA, Eekhof JAH, Assendelft WJJ, van Hemert AM. Somatoform disorders in general practice: unexplained symptoms from the perspective of patient and GP. J Psychosom Res 2006:61;404-405.
• Arnold IA. Medically unexplained physical symptoms: the feasibility of group therapy in primary care. J Psychosom Research 2004:56;596-7.
• De Waal MWM, Arnold IA, Spinhoven P, Eekhof JAH, Van Hemert AM. The specificity of reported physical symptoms for anxiety and depression in general practice. J Psychosom Research 2004:56;596-7 (abstract).
• Arnold IA, de Waal MWM, Eekhof JAH, van Hemert AM. Which somatizing patients are suitable for cognitive behavioural treatment in general practice? J Psychosomatic Research 2002; 52: 325-326 (abstract).
• De Waal MWM, Arnold IA, Eekhof JAH, van Hemert AM. Somatoform disorders in general practice: comorbidity with other psychiatric disorders. J Psychosomatic Research 2002; 52: 317-318 (abstract).
• De Waal MWM, Arnold IA, Bock GH de, Hemert AM van. Epidemiology of medically unexplained physical symptoms in relation to anxiety and depression in general practice. J Psychosomatic Research 2000; 48: 282 (abstract).

Overige publicaties

• Bingöl F. Het meten van co-morbiditeit in huisartsgeneeskundig onderzoek met behulp van de CIRS-G. Scriptie. Leiden: afdeling Huisartsgeneeskunde en Verpleeghuisgeneeskunde, 2002.
• Mos M de. Co-morbiditeit bij somatoforme stoornissen in de huisartspraktijk. Scriptie. Leiden: afdeling Huisartsgeneeskunde en Verpleeghuisgeneeskunde, 2001.
• Arnold IA, Hemert AM, Spinhoven P. Protocol behandeling door de huisarts met cognitieve gedragstherapie bij somatoforme stoornissen. Leiden: Afdeling Huisarts- en Verpleeghuisartsgeneeskunde, Leids Universitair Medisch Centrum 2000.
• Arnold IA, Hemert AM, Spinhoven P. Hoe ga ik om met onbegrepen lichamelijke klachten? Patiëntenhandleiding. Leiden: Afdeling Huisarts- en Verpleeghuisartsgeneeskunde, Leids Universitair Medisch Centrum 2000.
• Stakenburg JHE. Vóórkomen van medisch onverklaarde klachten in de huisartspraktijk. Scriptie. Leiden: afdeling Huisartsgeneeskunde en Verpleeghuisgeneeskunde, 1999.

Bijgewerkt op 17-12-2007